...::: IMPERIUM ROMANUM :::...

Magnecjusz Antonius

Dyktatura Cezara

Na wieść o tym, iż Cezar przekroczył Rubikon, poczym zajął Rzym i całą Italię, Pompejusz z częścią senatu uciekł do Grecji. Cezar zajął Hiszpanię, odnosząc zwycięstwo pod Ilerdą, i przeprawił się do Epiru. 9 VIII 48 r. p.n.e. Pompejusz poniósł tam klęskę pod Farsalos, 20 000 jego żołnierzy poddało się, a on sam uciekł do Egiptu, gdzie został zamordowany. Cezar podążył na Wschód i wmieszał się w spory dynastyczne Ptolemeuszów w Egipcie. Wybuchło tam jednak powstanie miejscowej ludności i Cezar został otoczony w Aleksandrii, gdzie w trakcie walk spłonęła tamtejsza słynna Biblioteka. Zwyciężył on jednak ostatecznie w bitwie na Nilu i osadził na tronie egipskim Kleopatrę. Zakończywszy w ten sposób wojnę aleksandryjską (48-47 p.n.e.) Cezar udał się do Azji Mniejszej, by przywrócić tam panowanie rzymskie. W 47 r. odniósł zwycięstwo pod Zelą nad Farnacesem, królem Pontu, skomentowane potem przez siebie słynnym "veni, vidi, vici" ("przybyłem, ujrzałem, zwyciężyłem"). Następnie wrócił do Italii, lecz zaraz potem musiał udać się do Afryki, gdzie w 46 r. p.n.e. odniósł zwycięstwo pod Thapsus nad stronnikami Pompejusza, a jego zagorzały przeciwnik, Katon popełnił w Utyce samobójstwo. Cezar odbył w Rzymie 4 triumfy, został mianowany dyktatorem na 10 lat i otrzymał godność praefectora morum (nadzór nad obyczajami i moralnością).

Zaopatrzony w tak obszernną władzę Cezar dokonał reorganizacji państwa. Został przeprowadzony podział obywateli według cenzusu majątkowego, wprowadzono ę ograniczenie rozdawnictwa zboża w Rzymie do 150 000 osób, została uchwalona wreszcie ustawa samorządowa dla miast italskich (lex Iulia municipalis). Zwycięstwo Cezara pod Mundą (45 p.n.e.) w Hiszpanii nad synami Pompejusza, sprawiło że skupił on w swym ręku władzę dożywotniego dyktatora (dictator perpetuus), imperatora, konsula na okres 10 lat, najwyższego kapłana i trybuna ludowego. Miał prawo wysuwania kandydatur i mianowania innych urzędników, dowodził armią, nosił tytuł imperatora i ojca ojczyzny (pater patriae). Obdzielił ziemią swych żołnierzy, ograniczył wyzysk prowincji i powiększył senat do 900 członków. Przeprowadził także reformę kalendarza, wzniósł świątynię "boskiego Juliusza" (basilica Iulia) i rozbudował Forum Iulium. 15 II 44 r. p.n.e. Marek Antoniusz zaproponował Cezarowi diadem królewski, lecz ten odmówił. Sprzysiężeni senatorowie pod wodzą Gajusza Kasjusza i Marka Juniusza Brutusa zamordowali Cezara w Idy Marcowe (15 III 44 r.).

Koniec wojen domowych

Po śmierci Cezara władzę w Rzymie objął senat, który odwołał jego zarządzenia i ułaskawił morderców. Choć Cezar adoptował wnuka swej siostry, Gajusza Oktawiana (63 p.n.e.-14 n.e.) i przekazał mu dziedzictwo, polityczną schedę po dyktatorze zagarnął konsul Marek Antoniusz. Po pogrzebie i ogłoszeniu testamentu Cezara, jego zabójcy musieli opuścić Rzym w obawie przed zemastą podburzonego przez Antoniusza tłumu. Dyktatura została wprawdzie zniesiona, wkrótce doszło jednak do walki o sukcesję po Cezarze (wojna mutynińska, 44-43 p.n.e.). Marek Brutus udał się do Macedonii, Kasjusz do Syrii, a Decimus Brutus do Galii Przedalpejskiej, gdzie w Mutynie został oblężony przez Antoniusza. Oktawian obdarzony władzą pretorską podążył tam ze swą prywatną armią, pokonał Antoniusza w bitwie pod Mutiną (zginęli w niej konsulowie Hircjusz i Pansa) i uzyskał na rok konsulat. Dla zabójców w 43 r. p.n.e. zorganizowano w 43 r. specjalne sądy. Podczas trwającej wojny domowej 11 XI 43 r. został zawiązany na 5 lat II triumwirat (Antoniusz, Lepidus, Oktawian), usankcjonowany prawnie (lex Titia: tresviri rei publicae constituendae - trzech dla zaprowadzenia porządku w państwie). Prowincje Sycylia i Afryka przypadły Oktawianowi, Gallia Cisalpina Antoniuszowi, zaś Gallia Narbonensis i Hiszpania Lepidusowi. Rzym terroryzowały proskrypcje ogłoszone przez triumwirów. Skazanych zostało ponad 200 senatorów i 2000 ekwitów, w tym Cycero. Kasjusz i Brutus zostali w 42 r. p.n.e. pobici pod Filippi. Antoniusz udał się następnie na Wschód, do prowincji Azji, Syrii i Egiptu.

Po wojnie z bratem triumwira, konsulem Lucjuszem Antoniuszem (41-40 p.n.e.) i oblężeniu Peruzji, stanowiącymi pokłosie bezwzględności przejawianej przez Oktawiana podczas osiedlania weteranów, dzięki mediacji Mecenasa w 40 r. p.n.e. doszło do układu w Brundizjum i nowego podziału imperium. Antoniusz otrzymał Wschód, Oktawian - Zachód, Lepidus Afrykę, Italia zaś miała pozostawać neutralna. Faktycznie jej zasobami dysponował jednak Oktawian, a Antoniusz, by go zaszachować doprowadził w 39 r. do zawarcia układu w Misenum, na mocy którego Sekstus Pompejusz dostał Sycylię, Sardynię, Korsykę oraz Achaję, w zamian za co miał zapewniać dostawy zboża do Rzymu. Napięcia między triumwirami rosły, ale potrzebowali oni wytchnienia przed kolejnym starciem, w związku z czym w 38 r. p.n.e. odnowili triumwirat na następne 5 lat. Szykujący się do rozprawy z Partami na Wschodzie Anmtoniusz zawarł w 37 r. Z Oktawianem układ w Tarencie i otrzymał od niego kilka legionów, a sam przekazał mu swą flotę do walki z Sekstusem Pompejuszem. Ten ostatni został pokonany w 36 r. przez Marka Wispaniusza Agryppę w bitwie pod Mylae i Naulochoi. Lepidus zaś, po nieudanej próbie opanowania Sycylii utracił całkowicie wpływy polityczne.

Antoniusz, po rozwodzie z Oktawią, siostrą Oktawiana, w 36 r. p.n.e. ożenił się z Kleopatrą VII, królową Egiptu. Następnie podjął nieudaną wyprawę przeciw Partom, podczas której udało mu się jednak zająć w 34 r. Armenię. Usiłował on stworzyć państwo typu hellenistycznego, zapisał wschodnie prowincje rzymskie Kleopatrze, powołał Cezariona (syna Kleoptary i Cezara) na współregenta, a postanowienia te zapisał w testamencie złożonym u rzymskich westalek. Oktawian wydobył stamtąd ten dokument i ogłosił go. Doprowadziło to do wybuchu wojny pomiędzy Oktawianem a Antoniuszem (tzw. wojny ptolemejskiej), która miała miejsce w latach 32-30 p.n.e. Rozstrzygnięcie przyniosła w niej 2 IX 31 r. bitwa pod Akcjum, w której Agryppa rozbił flotę Kleopatry, zaś 19 legionów Antoniusza poddało się bez walki. 3 VIII 30 r. p.n.e. zajęta została Aleksandria, a Antoniusz i Kleoptara popełnili samobójstwo. Egipt staje się odtąd "osobistą domeną" cesarzy rzymskich.

Po odbyciu triumfu w Rzymie i osiedleniu 120 000 weteranów Oktawian w trakcie swego ósmego konsulatu stopniowo rezygnował ze specjalnych pełnomocnictw (potestas omnium rerum). Dokonana została oficjalnie 13 I 27 r. p.n.e. restauracja republiki, a władza formalnie przekazana władzy w ręce senatu, na co ten odpowiedział 16 I 27 r. przyznaniem Oktawianowi tytułu Augusta ("wywyższonego przez bóstwo"). Jedynowładztwo w Rzymie stało się w ten sposób faktem.

[Na podstawie Wirtualnego Wszechświata - [link widoczny dla zalogowanych] ]