...::: IMPERIUM ROMANUM :::...

Magnecjusz Antonius

Zagrożenie z zewnątrz

"Kryzys starego świata", jaki dotknął Cesarstwo Rzymskie w III w. n.e., był wynikiem naporu okolicznych ludów koczowniczych (Germanowie, Sarmaci, Persowie, Berberowie, Maurowie). Brak pierścienia państw zależnych stał się przyczyną utraty przez Rzym prowincji i pojawienia się tendencji odśrodkowych. Najniebezpieczniejszym i najsilniejszym przeciwnikiem w tym okresie było nowoperskie państwo Sassanidów.

Założyciel dynastii Sassanidów, Ardaszir I (227-241) uważał się za następcę Achemenidów. Propagował on nauki Zaratustry, które stały się podstawą perskiej religii państwowej. Jednocześnie jednak w tym okresie rozpowszechniła się synkretyczna, gnostyczna doktryna Maniego (217-277) - manicheizm. Trzeci i czwart wiek upłynął w Persji pod znakiem walki z Rzymem w Mezopotamii, Syrii i Armenii (podzielonej w 384 r.). Od końca IV w. toczyły się także wojny z Heftalitami (Białymi Hunami). Cały czas utrzymywało się napięcie między dążącą do centralizacji władzą królewską i związaną z nią biurokracją, a feudalną arystokracją, która nie godziła się na aktywną politykę zagraniczną. Za rządów Kawada I (488-531) doprowadziło to do pojawienia się społeczno-religijnego ruchu reformatorskiego Mazdaka, skierowanego przeciw możnym, głoszącego wspólnotę dóbr i żon. Jego zwolennicy ponieśli jednak klęskę. Reformę państwa perskiego przeprowadził odgórnie kolejny władca, Chosroes I (531-79). Polegała ona na reorganizacji systemu podatkowego na wzór rzymski, co przyczyniło się do powstania arystokracji urzędniczej i przeprowadzeniu nowego pomiaru kraju.

Cesarze wojskowi

Listę cesarzy wojskowych otwiera Maksymin Trak ( 235-38 ). Byli to na ogół zdolni dowódcy pochodzący z prowincji, którzy obejmowali tron dzięki wojsku, wyrastającemu na decydujący czynnik w państwie i (niemal wszyscy) po krótkich rządach ginęli w wyniku spisków. Maksymin pokonał Alamanów, ale za jego rządów Persowie wkroczyli do Mezopotamii (237). Szacha perskiego Szapura I (241-72), który najechał Mezopotamię pokonał z pomocą oddziałów gockich i zmusził do wycofania się z tego kraju cesarz Gordian III (238-44) w bitwie pod Resaina (242). Po zgładzeniu Gordiana wojsko obwołało cesarzem, pochodzącego z Arabii, Filipa Araba (244-49), za panowania którego Rzym obchodził tysiąclecie swego założenia. Pochodzący z Ilirii Decjusz (249-51) dążył do odnowienia religii i tradycji rzymskiej, z czym związane były pierwsze masowe prześladowania chrześcijan. Za jego panowania z Etiopii rozprzestrzeniła się po świecie starozytnym zaraza. Cesarz ten zginął on na polu bitwy, pod Abrittus, z rąk Gotów. Pokój z Gotami zawarł jego następca Treboniusz Gall (251-53). Kolejny cesarz, Walerian (253-60) podjął obronę wschodnich granic Cesarstwa i ustanowił swego syna Galiena współcesarzem na Zachodzie. Granice imperium były w tym okresie niemal nieustannie zagrożone. Atakowali je Goci, Kwadowie i Sarmaci (254) oraz Persowie (256). Frankowie i Alamanowie przekroczyli limes między Górną Germanią a Recją, zaś plemiona mauretańskie zagrażały granicom w północnej Afryce. Walerian dostał się w 260 r. pod Edessą do niewoli Szapura I, w której spędził resztę życia. Cesarz Galien ( 260-68 ) przeprowadził reformę wojskową, utworzył rezerwową armię konną, która mogła być szybko użyta na zagrożonym odcinku granicy. Przyniosło to efekty, bowiem Klaudiusz II (268-70) pokonał w 268 r. Alamanów, a rok pózniej pod Naissus - Gotów. Alamanów pokonał pod Pawią w 271 r. także Aurelian (270-75). Cesarz ten podporządkował sobie również cesarzową Zenobię, zarządzającą z Palmyry całym rzymskim Wschodem (272) i w 274 r. zlikwidował secesję Galii, trwającą od 260 r. ("30 tyranów"). Przywrócił on tym samym na pewien czas jedność imperium. W 274 r. Aurelian przyjął tytuł "pan i bóg" (dominus et deus) i zaczął propagować kult solarny Zwycięskiego Słońca (Sol Invictus), rodem z syryjskiej Emessy, który w połączeniu z kultem cesarza tworzyć miał religię państwową. Po Tacycie (275-76) władzę sprawował w latach 276-82 Probus, który umocnił granicę na Renie i Dunaju. Zwycięską wojnę z Persami prowadził cesarz Karus (283-84), został on jednak, podobnie jak jego poprzednicy, zamordowany wraz ze swymi synami. (Karinusem i Numerianem).

[Na podstawie Wirtualnego Wszechświata - [link widoczny dla zalogowanych] ]